In 1848 werd Europa in zeer korte tijd van conservatief opeens liberaal. Ook in Nederland werd koning Willem II in één nacht bevangen voor de angst voor een revolutie en gaf Thorbecke opdracht om een liberale grondwet op te stellen. Dat wil echter niet zeggen dat iedereen vanaf dat moment liberaal was. De oude wijze van denken popte én popt overal steeds weer op en er kwamen ook nieuwe ontwikkelingen, zoals het socialisme. Onze huidige samenleving is daarom een mengeling van diverse politieke overtuigingen ook al wordt het liberale sausje overal wel herkend.
De vraag is dan: wat is er liberaal aan de huidige werkelijkheid en wat heeft er niets of weinig mee te maken? In verschillende columns leg ik een aantal onderwerpen aan u voor door mijn bril bekeken. In deze eerste column over dit onderwerp: wat is nou de vrijheid van meningsuiting (VVMU) en wat zwerft er een beetje omheen?
Waarom is de vrijheid van meningsuiting cruciaal?
Voor de doorbraak van het liberalisme zou ik om deze column gearresteerd kunnen worden. Destijds mocht je namelijk niet alles zeggen; tegenwoordig mag je de meest bizarre dingen beweren. Schieten we daar nou echt wat mee op en wat is eigenlijk liberaal aan?
De kern van de VVMU is dat het mogelijk is om mistanden te melden tegen onderdrukking. Dat kan gaan om een overheid of een dominante baas. Het is Navalny, die in Rusland waarschuwt voor de zelfverrijking door Poetin of #metoo tegen seksueel misbruik. VVMU maakt ook mogelijk dat je een valse beschuldiging mag proberen te weerleggen én het is mogelijk om iemand vals te beschuldigen of een crowd funding te houden voor een verschrikkelijke ziekte, die je niet hebt. VVMU is geen waarheid, maar geeft de ruimte om de waarheid bekend te maken.
Wat is dan het nut van Koran-verbrandingen?
Ik mag beweren dat alles wat in de Bijbel, de Koran – of welk ander heilig boek dan ook – staat gelogen is of een bron is van alle oorlogen op deze aarde. Daarnaast mag ik ook een dergelijk boek verbranden. Dat laatste heeft echter niets te maken met de VVMU. Het verbranden van een blok hout of een heilig boek heeft alles te maken met eigendomsrecht. Beiden zijn een ‘ding’ dat je in bezit hebt. Zolang je de schade maar niet meldt bij een verzekeraar de locatie niet hinderlijk is en je de rommel netjes opruimt mag je dingen verbranden.
Waarom wordt het dan gebruikt in combinatie met VVMU? Welnu, als ik deze column schrijf wordt deze gelezen door ongeveer 100 mensen. Als ik er een Koran, Bijbel of welk heilig boek dan ook bij verbrand dan komt het op het journaal en wordt het wereldwijd uitgezonden. Wil ik dus dat ik niet alleen mijn mening kan geven, maar dat er ook naar geluisterd wordt dan doe ik wat geks. Dat helpt.
Jezelf vastlijmen aan de weg, een tafel of een schilderij
Hetzelfde geldt voor Extinction Rebellion met hun retoriek over fossiele brandstoffen en dergelijke. Alleen hun verhaal wordt op basis van de inhoud door niemand gehoord, maar door extreme acties opeens wel. Het liberalisme is hier simpel in: je bent vrij om te doen wat je wilt zolang je een ander niet belemmert. Dat hinderen is precies wat Extinction Rebellion nou juist wél doet. Vanuit dit oogpunt merk je ook weerstand in de samenleving, terwijl het punt zelf wel weer wordt gewaardeerd.
Ook soortgelijke groeperingen willen zo graag hun verhaal vertellen dat ze anderen beletten om een ander verhaal te vertellen. Ze zijn dan niet voor VVMU, maar alleen voor hún VVMU. Dat is een niet-onbelangrijk misbruik van een liberaal principe. Dit komt ook terug rondom de Koran-verbrandingen. Dat geluid vindt men wel belangrijk, maar diezelfde mensen hebben er geen begrip voor als mensen het juist opnemen voor een religie.
Hoe word je gehoord?
Dit brengt me bij een cruciaal punt rondom de VVMU. Hoe zorg je er voor dat jouw verhaal gehoord wordt? Of: hoe zorg je er voor dat het verhaal van een ander NIET gehoord wordt? Zeker in de Verenigde Staten is men er in geslaagd om mensen zeer sterk te sturen naar media, die uitsluitend het ene verhaal vertellen en het andere verhaal belachelijk maken.
Zowel Democraten als Republikeinen hebben hun eigen media-kanalen. Social Media zijn met hun algoritmes in staat om dit nog sterker te sturen, maar uiteindelijk zijn het ook de mensen zelf, die geloven wat ze willen geloven. Dan is de VVMU nutteloos geworden. Zo zie je dat de VVMU er wel is, maar mensen er zelfstandig voor kiezen om er geen aandacht aan te besteden.
Vroeger zou ik gearresteerd worden vanwege mijn mening dat je een heilig boek mag verbranden, omdat het een ‘ding’ is (en dat zou nog steeds gebeuren in islamitische landen). Tegenwoordig kun je alles over Donald Trump beweren wat verschrikkelijk is en sluiten mensen zich er vrijwillig voor af, zodat hij gewoon door kan gaan. Als de Middeleeuwse vorsten dit ooit hadden begrepen had dit heel veel arrestaties en martelingen gescheeld.
Met liberale groeten,
Peter Lamberts